[Phim]”Mùi đu đủ xanh”- Chất thơ trong phim điện ảnh Việt

“Những cây anh đào chìm trong bóng râm. Tỏa ra, thu lại, uốn lượn, cong queo theo nhịp nước. Nhưng điều lý thú nhất là dù đổi thay thế nào, cây vẫn nguyên vẹn là cây anh đào.” – Mùi đu đủ xanh.

Khoan nói đến những thành tựu mà “Mùi đu đủ xanh” đã đạt được trong những buổi liên hoan phim quốc tế thì đây đúng là một tác phẩm nghệ thuật bằng hình ảnh và âm thanh đáng xem nhất tôi từng biết đến. Bộ phim như một bài thơ, một bản nhạc nhẹ nhàng, đằm thắm len lỏi vào trong trái tim người xem.

Lấy bối cảnh Sài Gòn những năm 1950, bộ phim kể về một cô bé tên Mùi. Mùi là một cô bé có tâm hồn nhạy cảm. Cô đi ở cho một gia đình gốc Bắc buôn vải tại Sài Gòn. Tại đây, những tính cách của các thành viên trong gia đình dần được hé mở thông qua biến cố. Bà chủ nhà là mẫu người phụ nữ điển hình cho phụ nữ Việt Nam xưa, đầy khoan dung, nhẫn nhịn và cam chịu.

Trong gia đình, bà là người cáng đáng hết mọi thứ, dù là buôn bán hay chăm sóc gia đình. Trái lại, Ông chồng lại là một kẻ lười biếng, thờ ơ, chỉ biết chơi bời. Ông chồng nhiều lần gom hết tất cả tiền bạc của cải vợ tích góp được rồi bỏ đi, đến khi hết tiền lại quay về. Người vợ không một chút kêu than hay oán thán nửa lời. Trong phim, tính cách của ba cậu con trai nhà ấy Trung, Lãng, Tín cũng dần dần được hé lộ.

Trong quá trình làm cho nhà buôn vải nọ, Mùi được bà chủ hết mực yêu thương và xem cô như con gái. Tại đây, cô đem lòng yêu Khuyến, một nghệ sĩ dương cầm, bạn Trung. Về sau, khi gia đình bà chủ gặp khó khăn, Mùi chuyển sang giúp việc tại nhà Khuyến. Mối tình của họ lặng lẽ đâm hoa kết trái.

Như tôi đã nói, “Mùi đu đủ xanh” phảng phất một chất thơ rất nhẹ nhàng tinh tế trong từng khung hình. Phim không có nhiều thoại, số lời thoại của tất cả nhân vật, nếu viết ra, chưa chắc đã kín 2 mặt giấy. Thậm chí, một số nhân vật phụ còn có lời thoại nhiều hơn cả nhân vật chính, nhưng người xem không thể nào hiểu nhầm bất kỳ phân cảnh nào bởi vì những gì cần nói bằng lời tất cả đã được thể hiện rõ ràng qua cảm xúc, nét mặt hay cử chỉ. Đơn cử là khi đau buồn vì người chồng tệ bạc, hai mẹ con bà chủ nhà chỉ lặng lẽ úp tay vào mặt mà khóc.

Đứa trẻ muốn an ủi mẹ, nó nhẹ nhàng đặt bàn tay lên đôi chân mẹ. Không một lời nói, nhưng ta biết sâu trong đó là bao nhiêu đau khổ, bao nhiêu cam chịu mà hai mẹ con phải trải qua. Đối với những lời lẽ trách móc cay nghiệt của mẹ chồng khi ông chồng tệ bạc lấy hết tiền bạc bỏ nhà ra đi:

“Đó là lỗi tại cô. Nếu mà cô biết chiều chuộng nó, thì nó đã không đi.”

Người vợ không hề một câu oán thán. Ở phân đoạn này, tiếng thì thầm của người mẹ chồng rất nhỏ, như một dụng ý của đạo diễn, phải thật lắng nghe chăm chú mới nghe được. Chứng tỏ, những áp lực vô hình ngấm ngầm mà người phụ nữ sau khi lấy chồng phải gánh chịu, không phải lúc nào cũng dễ thấy.

Tính tình của ba anh em Trung, Lãng, Tín cũng được thể hiện một cách rất rõ ràng. Trung thờ ơ với mọi chuyện, Lãng là đứa trẻ nhạy cảm, còn Tín luôn cô đơn, lạc lõng. Cái hay của đạo diễn Trần Anh Hùng là làm thế nào mà với thậm chí với một nhân vật như Trung, chỉ xuất hiện rất nhạt nhòa trong đúng ba phân cảnh, cũng hiện lên đặc biệt rõ nét.

Chất thơ của bộ phim còn thể hiện qua vẻ đẹp trong đôi mắt cô Mùi. Đôi mắt ấy trong trẻo, nhìn sự vật với một cái nhìn tò mò và đầy yêu thương. Giống như một người lần đầu tiên tồn tại trên đời, Mùi trân trọng những điều nhỏ bé trong cuộc sống. Cô say sưa nhìn đàn kiến tha mồi, lặng ngắm chú ếch sau nhà, tò mò chạm tay vào những hạt đu đủ non. Những chi tiết ấy khắc họa nên tâm hồn của một cô mùi đầy non nớt, ngây thơ và trong trẻo.

Một điều ấn tượng của “Mùi đu đủ xanh” nữa đó là cảnh quay hết sức đẹp. Bộ Phim được sản xuất năm 1993, tức là cách đây 27 năm, nhưng màu sắc, hình ảnh trong phim thì không thể chê vào đâu được. Cách lia máy dài theo chuyển động của nhân vật khiến người xem như bị cuốn vào câu chuyện, nó cũng góp phần để lộ bối cảnh của toàn bộ bộ phim mang đậm tính thuần Việt này.

Hơn thế nữa, việc lồng ghép vào bộ phim những bản dương cầm đã khiến “Mùi đu đủ xanh” thêm phần nhạc tính, du dương như bản tình ca một chiều thu. Êm dịu và sâu lắng.

Điểm trừ duy nhất của bộ phim là lời thoại của nhân vật Mùi lúc lớn không thuần Việt do Trần Nữ Yên Khê – vợ của đạo diễn Trần Anh Hùng là con lai Việt-Pháp. Tuy nhiên, so với những giá trị mà bộ phim mang lại, “Mùi đu đủ xanh” vẫn là một tác phẩm đáng được khen ngợi.

Tác giả: Nguyễn Đình Hoàng Anh

Ảnh: pinterest